Páginas casi olvidadas del rico cancionero paraguayo (poesías)

4ta PARTE

Alondra feliz 

Alondra feliz aún la libertad de tu corazón no mató el amor
por eso al llorar el mío de dolor, tú me niegas más tu trino de miel
vénte a darme ya con tus bellas alas un celestial soplo salvador
ave del edén que sueña a ganar tu triste zorzal peregrino y fiel.
 
Mi alada deidad de estirpre canora
alivie tu ser mi cruel orfandad
mi alma en sus versos piedad te implora
lo hermoso no debe tener maldad
 
Sangra agonizante mi pobre espíritu al no saber de tu áura voz
esa almabirada y acariciante afirmación de un puro querer
tú eres el camino de una gloria que alcanzaremos luego los dos
y ya no seré zorzal solitario que vive muerto en su padecer
 
Del cariño tuyo estoy sediento
como lo atetigua esta noche azul
alondra feliz, canta un juramento
será un paraíso a mi juventud
 
Con un tierno sí de tu dulce pico aligero ser, curarás mi mal
e iremos al nido que construí para nuestra unión llena de esplendor
No habrá más belleza a los oídos que vuestro canto primaveral
ni se romperá nuestra bien feliz cadena de oro del hondo amor
 
En vuelo nupcial de almas gemelas
bajo milagrosa lluvia floral
vámonos cantando si tú lo anhelas
en pos de una nueva luz auroral.
 
Letra: Carlos Miguel Jiménez
Música: Emilio Bobadilla Cáceres

A mi pueblito Escobar 


Con las caricias del viento
de los cerros de Escobar
me columpiaba la hamaca
de mi pueblito natal.
Con el arrullo tan suave
de la canción de mi madre
yo aprendí como el ave
las alas a desplegar
 
Por mares he navegado
crucé diversas fronteras
amé y también fui amado
pesar y alegrías sentí
pero he volver a ti
con polvos de mil caminos
para buscar el abrigo
de aquella infancia feliz
 
Letra y Música:
Emigdio Ayala Báez 

Amor y Rosa

 
Che nda hecháiva ndéicha iporãva oïmepa ijára ne korasö,
iñemimbyne nde reikovéva ajëpa upéicha rosa de amor
tu bello rostro terciopelado enamorado ko che hese
sin que yo sepa ni quién tu eres pe ñe´ëre che tavyete
 
Hay luz divina en tu mirada ha ohesape ko mborayhurã
péicha rupinte che ave ko´aga ha´eva ndéve che rohayhu ha
chéve guarã ko nde la princesa a ti, doncella, vengo a pedir
por esos rulos de tus cabellos que acariciando quiero vivir
 
Ku reguatarö che mopirïva nde retemingo osusü mbaite,
y de repente si me sonríes che apytáva che tavyete
pero, mi rosa, sin tu perfume piko mba´éicha che aiko va´erã
che rejamíntena mainumbýicha pe nde potýre che ta jere
 
Todas las estrellas, todas las flores che javeveko ne pondera,
hasta la virgen del azul cielo en cada instante nde rovasa,
nde ramo, rosa che mba´erama ja iporãma chembo sufrí,
oimëro upéicha nde rymbarãma che todo el tiempo, che yvotymi
 
Letra y Música:
Hilarión Correa

Ángel de la sierra 

Es un ángel de la sierra la mujer cordillerana
aunque viva entre las piedras
tiene blando el corazón
y su voz muy paraguaya es la música serrana
de sabor aprisionante que contagia
al diapasón
 
Es espíritu encarnado de los cerros guaraníes
heroína laboriosa de belleza natural
cual su pájaro campana habla, reza,
llora y ríe
al cantar su melodía de misterio montaraz
 
Hija excelsa de mi patria tan pequeña
como grande
descendiente de Guarania, Residenta y Karai
hoy sus alas no envidian ni al águila
de los Andes
y en el monte ella es la santa
de mi culto guaraní
 
Paraguaya de la Sierra tu pureza yo celebro
cual tu templo de esmeralda de imponente majestad
orográfica doncella, virgen blanca
de ojos negros,
entre cumbres representas
a la diosa <Libertad>
 
Letra: Carlos Miguel Jiménez
Música: Emilio Bobadilla Cáceres

Acosta Ñu

 
Allá en mi tierra bordeando el monte
se extiende el campo de Acosta Ñu
llano florido que en su silencio
recuerda aquella guerra guasu
 
Cruzan sus valles viejas trincheras
llenas de gloria tadicional
como el setenta se alzan las sombras
de aquellos bravos del Paraguay
 
Yo quisiera cantarte tu heroico pasado
la gran epopeya de un pueblo viril
pedacito de tierra color de esperanza
reliquia de gloria y honor guaraní
 
Jukyry va surcando tu valle dormido
fue el mudo testigo de tu kurusu
y en cien luchas tenaces, su cruel resistencia
pusieron los héroes de tu Acosta Ñu
 
Pechos de acero y corazones
escalonaron py´a guasu
y hasta los niños de sangre joven
dieron en aras de Acosta Ñu
 
Niños, ancianos, todos cayeron
al juramento de ”antes morir”
solo una cosa quedó en su puesto
la raza heroica del guaraní
 
Letra: Federico Riera
Música: Emilio Bigi

Al pie de tu reja


A tu ventana niña hechicera llego rendido
para entonarte mis pobres trovas llenas de amor
deja tu sueño color de rosa y escucha atenta
todas las penas y la amargura de este cantor
 
Despierta niña y oye las notas de la guitarra
oye las quejas de mi alma triste sentimental
que a cada hora sueña y delira por tus caricias
y en tu ventana todas las noches llora su mal

Ha mucho tiempo que te quería
desde que te visto enfermo estoy
me aprisionaste con tus hechizos
y desde entonces sumiso y ciego tu esclavo soy
 
Si tú supieras niña adorada lo que yo sufro
si tú supieras de mis ensueños de mi pasión
estos cariños jamás gustados estos amores
ablandarían con su terneza tu corazón
 
Tu bién comprendes que te amo tanto
cual nadie nunca
en esta vida podrá quererte mejor que yo
y en estas quejas de la guitarra con toda el alma
te digo niña que rohayhúgui che péicha aiko
 
Letra: Fernando Rivarola
Música: Remberto Giménez

Adiós che parahekue

 
Llena el alma de suspiro
aseguíta che rape
adiósche vy´a hague
adiós lugar preferido
oguahë el tiempo cumplido
rohejávo katuete
ndahaséiramo jepe
el destino che obliga
ágã ipaha rohecha
adiós che  parahekue
 
Adiós che sombra kuemi
adiós soñado lugar
tal vez momento fatal
che separa ndehegui
pero durante aviví
jepémo mombyryve
arekóne nde rehe
mi amoroso pensamiento
rohecha jeývo algún tiempo
adiós che parahekue
 
Adiós sombra inolvidable
mi dicha, placer, mi gloria
rogueraháta en mi memoria
en mi mente invariable
mi destino irremediable
oñekumplita che rehe
ha upévare ipahaite
ágã ndéve apurahéi
ikatúnte ndajuvéi
adiós che parahekue

Ne maltrarö yvytu
nde jopéro kuarahy
oity ramo nde poty
ha upéi reju nde piru
upérö che mborayhu
ocuidane nderehe
orrégane nde rogue
reikovemive haguã
ñandente ojupe guarã
adiós che parahekue
 
Tal vez algún pasajero
upéi reju rehayhu
remoguahene opytu´u
ne sómbra pe-ohasakuévo
calma feliz y sociego
pe gozáne oñondive
ha che mombyry asyete
aimeva´erã ndehegui
ne pore´y asufri
adiós che parahekue

Letra: Emiliano R. Fernández
Música: Félix Pérez Cardozo

Apytávo che añomi

 


Upe ára che reja resë reho mombyry
pytambaupe kuarahy naiporãvéi pyhare
opa umí guyra ñe´ë nahyakuãvéi yvoty
oime poku nembyasy avei  che javeve
 
Che apytü´üme akói oikóva upe ka´aru
ha py´yïnteva ipyahu che mandu´árö hese
ku ñase ramo guare jaguata mbegue katu
upe tape kurusu jahupytyha peve
 
Moköivéva japyta upéro sapy´ámi
ha umi nde resa mimbi ipaha che resape
che añuãvo ipahaite ére chéve mbeguemi
aju yeýne voi ha ne´ïra ãgã peve
 
Oime ku ñane tapýï ha´eñomïma opyta
ñanandýpe oñeñua mba´e mbyasy memete;
kunu´ü heñói hague mainumby jerokyha
ko´ãgã ramo guãrã oiko ichugui tapere
 
Amo´ágegui upe nde ju asë¨aha kokuehe
ha aipe´ávo umi hoké tuichaite che angapyhy
akói ára che reindy maymáva neryakuãngue
upe koty omyenyhe oseguévo kuarahy
 
Letra: Ramón Mendoza
Música: Eulogio  Ayala Recalde

 

 

Ahakuetévo ascrivíta

(Puerto Irala poty)
 
Ahakuetévo ascrivíta
a la elegida estrella
a esa niña Graciela
Puerto Irala poty.

 

Hi´ãnte ahecha jey
de aquí a unos tiempito
taha´evarãpa delito
ahëtúne che pe yvoty.
 
Soy un pájaro arribeño
que así no más no se agarra

aquí en Puerto Irala
ajúta che pepopé.
 
Oiméta ramo jepe
che ipörãvéva ajuhúta
che Graciélante ahayhúta
ndaikuaaséi mba´eve.
 

Adiós, ya llega mi hora:
che aguahënte poikuaamívo
no soy ningún atrevido
amomorãnte chupe.
 
Alguna vez tavolve
penefamiliaröguáicha
a esa niña mimada
ko ahayhumínte chave.
 
Letra: Saturnino Ramírez Grance
Música: Néstor Damián Girett

Álgido sentir

 
Luciérnaga de mi alma, mujercita de mi vida
factor de mi esperanza, mi bella tupasy
te escribo estas estrofas con mi alma dolorida
desde este inmenso Chaco a la luz del ñasaindy.
 
Si expreso en estos versos, lo mucho que te quiero
si llora sus estrofas un triste mba´e mbyasy,
verás en el grabado lo mucho que te adoro
lo cruel y lo siniestro que es tu pore´y.
 
Cuando la noche cierra y envuelve esa laguna
encontrándome en tu ausencia solito tyre´y
buscando tu figura diríjome a la luna
y ella compasiva platea un tesay
 
De pronto allá a los lejos resuena plañidero
por esa inmensa selva el karaú sapukai
y yo que tanto sufro encuentro un compañero
con quien llorar mis penas y hacerle mbojhovaí
 
A veces tu recuerdo mi sueño embelesa
pasando casi en velas los claros pyhare
y si furtiva brisa columpia mi cabeza
creyendo estar contigo me duermo en torore.
 
Letra: Donato Ruotti
Música: Chinita de Nicola

Bienvenido hermano extranjero (x)

 
Bienvenido señor de otras tierras
yo quiero ofrendarle de mi Paraguay
la más dulce expresión de su historia
reliquia de gloria su hablar guaraní
 
Karaí roipota ko ore yvype
rejuhu mborayhu ha po´a
eso quiero decir en su idioma
mucha suerte, cariño y amor
 
Mandu´a katuete rerahata
hovy´asyva ore ygui avei
traducido le digo que lleve
mil recuerdos de Ypacarai
 
Bienvenido hermano extranjero
estas son las noches de mi Paraguay
serenata con arpa y guitarra
y una enredadera de luna y jazmín
 
Bienvenido señor de otras tierras
mi pueblo está lleno de cordialidad
un paisano al pasarle la mano
es un libro abierto de sinceridad
 

Letra y Música

Carlos Sosa
 
ACOTACIÓN DE FA-RE-MI:
Existe otra versión, con ligeras modificaciones, de esta canción

Burrerita

 
No despunta aún el alba cuando inicias tú la marcha
y al mercado te diriges a llevar mba´e repy
no haces caso de la lluvia ni te importa si la escarcha
solo pueden depararte el dolor de un mba´asy
 
Las penurias ha curtido día a día tu existencia
han armado de coraje tu perenne pyhare
y te han dado elementales enseñanzas de paciencia
para así en la desgracia mantenerte mbarete
 
Y trotando burrerita desde tu humilde tapýï
entre montes y praderas cien caminos reipykui
con tus árganas bien llenas de naranja y mandi´o
vas por calles asuncenas repartiendo ka´avo
 
Por el duro pan diario legua y legua vas andando
sobre el lomo del burrito al que tienes como irú
al cruzar así las calles al trotar tú vas dejando
un retazo de tu vida obrerita mboriahu
 
Son tus días tan iguales que no tienes un domingo
de placeres o de goces en tranquilo pytu´u
burrerita paraguaya en mis versos te distingo

y te abrazo en mis estrofas con ardiente kunu´ü

 
Letra: Antonio Ortiz Mayans
Música: Félix Pérez Cardozo

Buscándote

 
Buscando tu amor que ayer se perdió
sumiéndome en llanto
mi ilusión se aleja en la bruma gris
de su soledad
ansiando encontrarte añorando vivo
aquellos instantes
de amor tan feliz que no olvidaré
ya nunca tal vez
 
En tu corazón llevaste al partir
todo aquel ensueño

que naciera en mi alma
con la ternura de tu besar
todo en ti se fue, mis ansias, mi fe

toda mi esperanza

solo queda en mi recuerdo feliz
de aquella ilusión
 
Si pudiera un día
volver a encontrarte
muchachita mía
de dulce mirar
volvería el encanto
de aquellos instantes
a secar mi llanto
que hoy brota por ti
 
Letra y Música:
Neneco Norton

Bravo Paraguay

 

Es mi tierra paraguaya tiene noble, tierra brava
tierra done yo nací
donde cantan los jilgueros cuando va apuntando el alba
remembranzas del país
Que bonito es mi terruño que divinas son sus flores
que perfuman su jardín
 
Y orgulloso voy cantando por el mundo pregonando
las bellezas que hay en ti
 
!Viva el bravo Paraguay!
ay ay ay ay
Viva el bravo Paraguay!
 

Mi bandera azul y roja
en el blanco se destaca con encaje ñandutí

yo te quiero, yo te abrazo

y en las noches estrelladas yo tan solo pienso en ti
que bonito es mi teruño que divinas son sus flores
que perfuman su jardín
 
Y orgulloso voy cantando por el mundo pregonando
las bellezas que hay en ti
 
Letra: Manuel D. Gómez
Música: Juan Alfonso Ramírez

Bahía Negra poty

 
Nde kausaiténte che rohejáta
re despreciare che voluntad
como recuerdo che ahejáta

ko´ã ko verso ne mba´erã

 

Mombyryetégui aju va´ekue

mombyryeténte taha jey

ha topyta pe nde rekove

otro jyva ári ta ipoty

 

Consuelo mirö nda rekovéima

ko ne rendágui che ta jei

ne mborayhúre ja hetaitéma

ko´ë ha ára che asufrí

 

Aha kuetévo che rekoháre

nde réra mínte che taraha

ha ndéve kóina ko kuatiare

kóva ko verso que ta heja

 

Iporavénte ko che aharö

ko Bahía Negra che ta heja
ne ñe´ënguero che mandu´ãro
che resay mante che amokã
 

Che ja ahátama nde hegui

ja ahecháma ne ñañaha

ha´evo ndéve ipahami

adiós che ama adiós kamba

 
Letra y Música:
Edmundo Medina

Causa ne ñaña (x)

 
Asëtante aharéi umi ka´aguy mbytére
tajahéi che rekovére ma´erãpiko aipotave

na ñañagui chendive kóicha chembopadeséva

nde reroviágui ha´éva che rejá tajeperde

 

Cristiana jejépa nde reju va´ekue mundopype

remyakývo tesaýpe tapé mimi che aguatahá

nde py´apa che kamba che kambiávo otroitére

che apensava´ekue ndeykére aimévo che señorá

 
Reíma che apensave ajuvévo ne rendápe
reiméma reimesehápe ne rembiahúndive neño
che ahántema aha´arö la muerte cada momento
en vez de ko sufrimiento ombo´i che korasö
 
Kovamínte che kambá aheja ndéve ahakuévo
che aha kuarahy reikévo ahekávo ka´aguy
ndaipotavéigui jasy hataindy omuãsái che ári
tovente toú che piari yvytu kangy asy.
 
Letra: Emiliano R. Fernández
Música: Diosnel Chase 
 
(x) ACOTACIÓN DE FA-RE-MI:
Existe otra versión, con ligeras modificaciones, de esta canción

Canción a Villa Florida

 
Si te quiero desde cerca más te quiero desde lejos

es por eso que te ofrezco mi pueblito esta canción
ruego aceptes como ofrenda de un hijo que te adora
que te sueña y te añora con frenética pasión
 
De rodilla hoy te rindo mi sincero homenaje
entre notas y cordajes te entrego esta canción

y con esto te deseo que Dios siempre te illumine
y en tus playas se despliegue su eterna bendición
 
Como soy un florideño misionero enamorado
al nombrar Villa Florida lo pronuncio con honor
es por eso que en el alma llevo el nombre de mi pueblo
y hasta el fin de mis andanzas nombraré en mi canción
 
Letra: F. Aguiar

Música: Hilarión Correa

Canción de ayer

 
Princesa divina de los ojos glaucos
estrella lejana de un perdido edén
tienes el encanto de las cosas idas
que un día se fueron para no volver
 
Hoy te canto suave como aquel entonces
con alma en los labios pero ya sin fe
por que ya no creo por que ya no espero
que de nuevo surja la dicha de ayer
 
(Recitado)
 
Seguirá la luna alumbrando cielos
y mil primaveras de amor pasarán
pero el alma mía como el árbol mustio
que ya dio sus flores, no florecerá
 
Oh! Mi novia de otros tiempos
ya se va mi juventud
pero vive en mi memoria
lo profundo de un azul
 
La calleja de aquel barrio
la alameda que está allá
no serán ya como entonces
tú tampoco estarás
 
Letra y Música:
Aparicio de los Ríos 

Che roga

 
Oiméva che róga ñu hovy mbytépe
hyãkuã porãnguépe ndaimbojojahái
iñemondehara ára ha pyharépe
morotïva ndéicha jazmín Paraguay
 
Nicho yvyrámigui che abogado róga
tatãindy moköime ojehesape
ha hovái perchelpe henyhë che koga
che añomi upépe ambyaty va´ekue
 
Trankera rovái che róga okára
ombojeguapáva maymáva yvoty
oime ku diadema nardoty iporãva
guyrami iparãva ho´u ha ysapy
 
Kuarahy ojaivývo kaaguy kupépe
oga renondépe ajesareko
ahenói nde réra che künguy apytépe
pañuelo apytépe che mbojahe´o
 
Ha iporã che róga ára ha pyharépe
hyãkuã porãnguépe yvoty meme
akemíro iguýpe rohecha che képe
ndenga´u la ijára jamanomeve.
 
Letra: Félix Fernández
Música: Agustín Barboza 

Chiricoé

 
Vaga a orillas del estero
en la seca el chiricó
va buscando el agua fresca
que en la seca se agotó
 
Canta triste triste canta
aletea sin cesar
Brilla el sol en el ocaso
y es un llanto su cantar
 
Chiricoé coe coe coe coe coe
cantando va el chiricó el chiricó

es mi vida que te llama que reclama
agua fresca de tu alma y de tu amor
 
(bis)
 
Chiricoé coe coe coe coe
 

Letra: Manuel Frutos Pane

Música: Juan Carlos Moreno González

Che lucero ñemimby

 
Ipohýiva mborayhu he moguahe ne rendápe
rohayhu ha´evo ndéve ndenteha che Tupãsy
ha aipota che perdona ajuhare mbarakápe
amombe´u rohayhuha che lucero ñemimby
 
Na ndehegui che rehe che ko´aicha anga aikóva

ku mitã tyre´ymicha nde rehe ama´ë asy

rohayhu ha´evo ndéve yvytúpe remombóva
reroviágui ambue he´iva che lucero ñemimby
 
Upe hare che ko´aicha purahéinte ajapóne
nde añonte ahendukáne che py´a remimbyasy
oguahepeve che ara mbaraka reve aikóne
nde rory aropurahéivo che lucero ñemimby
 
Che ako aikóne jepiguáicha ajerévo nde rehente
yvotýre ojere háicha hovymíva mainumby
tamuña nde pypore ne angue che renondépe
mombyry jepe rehoro che lucero ñemimby
 
Marave voi ndoikói oguahe va´erã ku ára
hekoviavo ndáve hava nde vy´a py´a rory
mbegueve ku tesaráipe ne nupáne Ñandejára
ne ñañare che ndive che lucero ñemimby
 
Ahecháma anga esperanza mamovégui nda rekói
upehare apensáma ahaséma mombyry
jahechapa pe nde réra ko che akãgui ndo je´ói
nde hegui añembyesaraivo che lucero ñemimby
 

Letra: Emiliano R. Fernández
Música: Mauricio Cardozo Ocampo

Che pyhare mombyry

 
Me siento lejos de mi mi bella noche Asunción

te arrullaré en mi canción aunque distante estés
quisiera que mi cantar lo lleve el viento al pasar
y así en tu lecho dejar la nostalgia de mi ser
 
Me invaden las añoranzas y mi corazón hoy llora
por esa tierra querida que lejos está de mí

en esta noche lejana quisiera ver esa luna
que con su luz acaricia a mi hermoso Paraguay
 
Oh! noches del Paraguay quisiera que estés aquí
con esa brisa sutil para calmar mi vivir
porque me siento morir en la lejana prisión
pues ya no me alumbra el sol de tu tierra guaraní
 
Letra: Augusto Ramón González
Música: Sergio Ramón González

Chipéra Luque

 
Chipera Luque hesa hüetéva
 hera voíva chemopirí
emombe´ú na chéve nde réra
chipera Luque jurupemi
 
Oike che akãme ñepohanoicha
 tapurahéike ndéve ra´e
ha che kúnguygui péina heñoima
nde reraitépe ijapopyre
 
Aiporumíro ku tren las doce
ha yvytu piári aséro aha
añembojávo Luque estación-pe
ndéve raéke toro hecha
 
Pynandimínte jepiveguáicha
 chipa porãme che ruguaïti
ha tahecháke nde avakuápe
clavel, romero ha pacholi
 
Nde pyti´áre mosto hyrúpe
 ha ne rembére parral aju
chénte ahecháma chipera Luque
 ha ha´uségui che ãkãnundu!
 
Nde resahügui che korazöme
 paje oñe´éva che angaiparã
néina po´a taipoty che pópe
 ha nderehe tache rerakuã
 

Letra: Darío Gómez Serrato
Música: Emilio Bodilla Cáceres y Agustín Barboza

Dulce tierra mía

 
Al pensar en ti dulce tierra mía
de mi corazón vuela un panambi
y en mi invocación surge la armonía
de una popular canción guaraní
 
Purahéi yma jeyma ambopyahu
nde pire yvoty añatoï haguã
che anga ojope py´a tarova
ha mandu´a che mo akanundu
 
De la Cruz del Sur el amanecer
su ardiente rosal ya desclava al fin
y en la tropical tierra del jazmín
con su luz de paz vuelve a renacer
 
Lágrima de amor fuego de esperanza
pueblo y corazón en mi canto hay
férvida canción de mi lontananza
yo soy un terrón de mi Paraguay
 
Oñondivepa ñamotenonde
tetãgua ñe´ë ñambojerovia
aipichy hague ko che mbaraka
arandu che po omímbipaite
 
Con el trueno en flor que en mis venas hay
aunque ya después tenga que callar
a los cuatro vientos voy a gritar
viva el Paraguay! viva el Paraguay!
 
Letra: Augusto Roa Bastos
Música: Agustín Barboza

Felicidades

 
Felicidades, bien de mi vida
que tu destino te brinde siempre felicidades,
que un cielo hermoso de dicha eterna
alegre siempre tu corazón
 
Sea un milagro toda tu vida
gloria enjoyada de realidad
y que en tus sueños también recibas
un tierno beso de felicidad
 
Letra y Música:
Cirilo R. Zayas

Golondrina fugitiva

Golondrina que te fuiste de mi lado para siempre
este invierno de tu ausencia me consume sin piedad
ya retorna la canora primavera floreciente
y aún tú me condenas a vivir en soledad
 
Volvieron la aves trinando a su nidos
ya vuelven las flores, pero no mi amor
colores y aromas, luces y sonidos
repiten sus fiestas frente a mi dolor
 
Busco ansioso yo el encanto de tu pico y de tus alas
golondrina fugitiva que inspiraste mi canción
voy a solas rociando con mis lágrimas amargas
esta larga noche triste de mi enfermo corazón

 
Deja ese retazo de lejano cielo
que tiemblo añorando mi dulce prisión
y hasta mi guitarra después de tu vuelo
pronuncia tu nombre al ver mi aflicción
 
Letra: Carlos Miguel Jiménez
Música: Emilio Bobadilla Cáceres

Irene

 
Angel de mi amor yo te cantaré,
con hondo fervor, mi canción de fe
melódico son que alegra mi vida
llenando de dicha a mi amante corazón
 
Muchacha gentil de mi ensoñación
muy cerca de ti rezo mi oración
y al mundo diré en alas del viento
todo lo que siento, todo mi querer
 
La delicia de nuestro amor
es un sueño de dicha sin fin
Son tus labios panales de miel
y tus manos de rosa y jazmín
 
El embrujo de tu mirar
me subyuga con honda pasión
Eres tú la mujer ideal ideal
ángel de mi amor
 
En pos de tu amor, yo contigo iré
no hay sueño mejor que nuestro querer
Un mundo feliz que fue nuestro anhelo
hoy de dicha pleno brilla en su esplendo, al fin
 
Muchacha gentil de mi ensoñación
muy cerca de ti rezo mi oración
y al mundo diré en alas del viento
todo lo que siento, todo mi querer
 
Letra: Mauricio Cardozo Ocampo
Música: Virgilio Centurión

Josefina

 
Tú sabes princesita que al conocer tu imagen
juré amarte siempre con todo el corazón
Y vivo prisionero desde aquel instante
de tu preciosa boca que cautivó a mi amor
 
Que son tus ojos negros dos faros matutinos
que alumbran mi camino y también has de saber,
luceros mañaneros con rayos diamantinos
que alumbran sus fulgores a un bello amenecer
 
Bella virgencita amada
cómo qusiera besar
esa tu boca de miel
que es un rico fontanar

 
Y ese tu negro lunar
que tienes en la mejilla
y que es una maravilla
me embelesa al contemplar
 
Tu rostro sonrosado cual pétalos de rosas
le da un encanto vivo a tu mágico lunar
y tu amables sonrisa mi ninfa primorosa
es bálsamo que cura estas penas sin cesar
 
Dios quiera que mañana de corazón unidos
nuestro destino guíe con toda felicidad
Y entonces Josefina yo he de cantarte ufano
mis más bellas estrofas por toda la eternidad
 
Letra: Aniceto Sánchez Goiburú
Música: Mauricio Cardozo Ocampo

Kuña guapa

 
Gallokuéra osapukái ko´etï oñemboja
epu´ã eñakãkãraï kuña guápa tahecha
toku´e kena tumby tojuasake tetyma

typycha tojeroky taiñesperánza kosina

 

Kaay tahetyma ta hyjúi ha tahaku

hendaguépe kaférã aje´íma topupu

tokarúke ryguasu to mbo´a tahyguãtã

y pyahu tojereru kambuchi torrevosa

 

Toïmba tembi´urã tata ári tahaku
hendaguépe ao ky´a heta porã taijaruru
morotïva camisa taipotï ta hyakuãvu
ani anga hesa´yju ovyvyha rupi opyta
 
Savana kotypegua taipotï tapiaite
portiju ladosegua taheve káda ko´e
koty´ípe ke toiko torypápe la karu
pukavýpe tereiko to rendi che mborayhu
 
Kane´ö ladosegua araíre tohopa
osoróva umi che ao pya`ete erremenda
nde deber ka´arugua pohãita ku tererépe
téreho che rendaitépe ha upéi tamerenda
 
Oguãhévo ka´aru tereho eñempolva
tojajái umi nde resa ha py`ÿínte che retü
kuña guápa nde rekópe virumí reipurukuaava
ha ko´ëramo tupaópe ñamenda mba´e haguã
 
Letra: Clementino Ocampos
Música: Francisco F. Larrosa

Ka´aty

 
Amo mombyry cerromi kupépe
ka´aguy mbytépe che valle okañy
sapy´amirãicha ka´aty pe aju
apyta ko´ãicha ku techaga´u
 
Tras de aquellos montes, arroyos y cerros
yo imito doliente al urutaú
y mi lindo pueblo de largo destierro
lleva la nostalgia del mbarakapu
 
Aniveangána che compañero
ore korasö reikytï´asy
ore aveiko orekuéra entero
ore symimi ha ore valle hovy
 
Aniveangána che compañero
ore korasö reikyti´asy
Aniveangána che compañero
ore korasö reikytï´asy
 
Letra: Rigoberto Fontao Meza
Música: José Asunción Flores

La carreta campesina

 
Al despuntar la mañana va rumbeando la carreta
Con sus tres juntas de bueyes y un parlero picador
En la fresca madrugada va entonando una cuarteta
recordando a la amada en su nativa canción
 
Oiméne upépe che china mombyry guive oma´é
che rechasémane hína ahechase háicha ichupé
pe guatáke büey puntero, peipykúi pende rapé
omimbi pama lucero hi´aïtema ña guahé
 
Ha marcado una etapa de progreso americano
la carreta campesina con su andar mbeguemí,
Hasta al tope lleva carga y el nativo carretero
matizando la jornada va cantando en guaraní
 
Oiméne upépe che china mombyry guive oma´é
che rechaséma ne hína ahechase háicha ichupé
pe guatáke buey puntero, peipykúi pende rapé
omimbi pama lucero hi´aïtema ñaguahé
 
Letra: Mauricio Cardozo Ocampo
Música: Diosnel Chase

Lidia Mariana

Oime la ñande raity amo ka´aguy po´ïpe
a techava´ekue kapi´ipe ha ipiro´ysã asy
ijerere umi yvoty nde joguaha memetéva
ha oime ku iporãitéva rosa pytãite poty
 
Ja hána upépe jaikó katuete pype yavy´ãta
mbá´éichaiko che ahata aikó che añorei
yahata mante voi che rayhúro añete hãpe

jaikóne tory vy´ápe ñane año moköimi

 

Ko´árupi ko hetá mayma gente iñañãva

ha´ekuéra ko oipotáva ja jei ojohegui

hi´ãgui jupe o mbyai pe mboryhu iporãitéva
ñandeko ja joayhu etéva ndai katuí ja jo poi
 
Ajépa Lidia Mariana oimé Adán ha Eva
ha´ekuéra ku ojehayhuetéva ikatú ñandéicha pevé
umía ñande ypykue ou va´ekué ára pype
ko´ágã péina asýpe oi la hekoviaré
 
Letra y Música:
Quemil Yambay

Lejanía

Lejano amor primero de mi niñez rohechaga´u
lejano amor sublime ensueño azul mamópa reimé
distante queda el recuerdo de aquellas tardes del mborayhú
que acuden a mi memoria como bandadas de pycazu
Recuerdos que queman mi alma por que hoy es triste che rekove
por eso voy entonando este triste canto guaraníeté
 
Rohechaga´ú che mborayhumi mamópa rehó che rejá güivé
ani ne ñaña mitãkuñami ejumi jeýna che consolá
ako ka´aru che reja guivé che año tyre´y aipykúi tapé

ñuati che kutú, che piru che ká
che py´a okái che reja guive ako ka´arú
 
Quisiera volver a ver tus risos de oro cual Tupãsy
que Dios por verte hermosa enjoyó con rayos de kuarahy
por eso vuela hasta ti esta mi canción de techaga´u
impregnada de dolor porque ya no viene che mokunu´ü
Evoco en la lejanía tu infantil figura Tupãsymi
y mi alma pide a tu alma que vuelvas pronto juntito a mí
 
Mi lejano amor, donde hoy estará, desde aquel día que me abandonó
ella no sabrá que sufro en silencio este gran vacío que al ir me dejó
y a pesar del tiempo yo vivo esperando ese día feliz en que volverá
entonces mi fe será hermosa luz
que irá alumbrando esas noches largas de mi orfandad
 
Letra y Música:
Herminio Giménez

Mis noches sin ti

 
Sufro al pensar que el destino logró separarnos
guardo tan bellos recuerdos que no olvidaré
sueños que juntas forjaron tu alma y la mía
en las horas de dicha infinita
que añoro en mi canto y no han de volver
 
Hoy que en mi vida tan solo quedó tus recuerdos
siento en mis labios tus besos dulce yvapurú
tu caballera sedosa acaricio en mis sueños
y me estrechan tus brazos amantes el arrullo suave
de tu kunu´ú
 

Mi corazón en tinieblas te busca con ansias
rezo tu nombre pidiendo que vuelvas a mí
por que sin ti ya ni el sol ilumina mis días
y al llegar la aurora me encuentra llorando
mis noches sin ti.
 
Letra: María Teresa Márquez
Música: Demetrio Ortiz

Mi oración azul

 

En las noches tristes de mi orfandad voy buscándote

y en la inmensidad del lejano azul donde tú estarás

desde aquella vez que nuestro Señor te cerró los ojos
truncando la fe de mi adoración que en ti yo forjé
 
Como el incienso esta mi canción llegará hasta ti
a besar tu frente y rezarte así mi oración azul
armonía sutil de mi inspiración hija de mis penas

mi oración azul llévale en tu son mi recordación

 
Por qué Dios nuestro Señor tan pronto de mí
al cielo llevas la amada de mi ansiedad
dejándome aquí en la tierra pobre de mí
llorando en cada ocaso mi triste orfandad
 
Letra y Música:
Herminio Giménez

Muy cerca de ti

 
Por qué si tanto te ame tú te vas de mí
por qué sit e di mi fe me dejas sin ti
por qué si fui tan feliz muy cerca de ti

te vas dejándome así con mi soledad

 
Jamás podré comprender que tan gran querer
fue cual sueño irreal que no existe más
puede  que te arrepientas y mi llanto presientas
cuando sin esperanza llores por mí
puede que te arrepientas y mi llanto presientas
pero ya no estaré muy cerca de ti
 
Letra: Ben Molar
Música: Florentín Giménez

Mateo Gamarra

 
Atención pido señores un momento he hendumi
la desgracia sucedido en el Puerto Guaraní
El 12 mes de octubre un baile ojeofrece
omanó Mateo Gamarra en manos de su mujer
 
O je´ói la farra hápe pe pyhareve asaje
borrándose en este mundo para siempre en ese día
Un miercoles desgraciado a las 11 del mediodía
en la casa de Miguel Medina la desgracia osucede
 
Oguahë upépe Gamarra ”una polka para mi”;
onohë ombojeroky una tal Emilia Ortiz
Sín recelo voi Gamarra Emilia-pe omongeta
ha héra la iserviha una tal Delfina Servín
 
Upéicha ndaje Gamarra toda la pieza ojapo
he´ima chupe Delfina ”Anivéna péicha reiko”.
“No hay caso”, he´i Gamarra ha upeichante oseguí

“Si es ojedisgustáro che apoíntene ichugui´“.

 

Haupéva ohendu Delfina Gamarra-pe osë he´i:

“Ha nde ndegozaharã quién sabe che karai;

che ha´e Delfina Servín ne´ïrã chekuaapa,

kuña jepe niko che, anicheva´erã che burlá“

 

Osëma upépe Delfina con un revólver en la mano

los cinco tiros seguido Gamarra-pe ojapipa

ho´áma upépe Gamarra socorro ojerure

“Mba´eré piko Delfina rejapo kóicha che rehe”

 

“Reikuaámapa Gamarra ku Delfina oje´eha
anichéne rejequeja si a tiempo ro avisa”
Gamarra no ñe´ëvéima más que sólo he´i va´ekue:

“Adíós mante los amigos pe vyaitékena che rehe“

 
Letra y Música: Anóminas
Algunos recopiladores: Eladio Martínez
y Mauricio Cardozo Ocampo

Mitãkuñami


Oïnte ko yvy´ári ahayhu añetéva
ambotuichaitéva che che sýicha avei
pyhare ha ára ku amoñe´ëva
amokunu´üva upe kuñami
 
Oimépa ambue peichaite ahayhúva
imarangatúva ha´éicha avéi

ha che ku hesénte che anga ipoyhúva

hesénte añanduva che mborayhumi

 

Ha´énte voiko ipo moköivépe

che korasösãre opoko ypy

nda juhúiva ape ni tetã ambuépe

imbojojahara Tupãsy memby

 

Añenoro ake che képe ahecháva
oüro che añua ha che retumba
upegui apáyvo che añomi apytáva
chevente ahejáva che anga tarã
 
Letra: Efigenio Caballero Fernández
Música: César Medina

Mi paisanita

 
Ponte tu vestidito rosa a lunares
que a mí me gusta
y adorna tus cabellos con
florecitas de resedá
y caerá el rocío que perlará tu pelo
brillando como estrella que
titilando está como tú
 
Asuncenita mi paisanita
cuando te veo canta
de gozo mi corazón
asuncenita mi paisanita
eres la gracia que se
pasea por mi Asunción
 
Yo llevaré guitarra para
cantarte en tu ventana
y me pondré el pañuelo
que me bordaste con tus manitas
versos te cantaré
que te hablarán de amor
para que tú me quieras
asuncenita flor guaraní
 
Letra: Dino Ramos
Música: Casto Darío Martínez

Mi guitarra y mi voz

 

Ayer de nuevo yo partí

dejando mi hermosa nación
paisaje amor y pasión
romántica heroica nación
 
Volando volando voy
por este mundo a cantar

profunda emoción sentí

en mi gran patria feliz

 
Cumpliendo voy mi misión
soldado del arte soy
frontera nunca encontré

con mi guitarra y mi voz

 

Mi nación Paraguay

Paraguay mi nación
a Dios yo le pido
que antes de morirme
he de volverte a ver
 
Letra y Música:
Luis Alberto del Paraná y
Julio Jara

Minero sapukái

 
Petei ko´ëtimbávo
che keguýpe ahendu
koichaite o sapukáirö
ka´atýpe mboriahu
 
Hipu hipu hipu ahhh
néike néike néike guapo lo mitã
hipu hipu néipy néipy lo mitã
guapo guapo ha ha haaaaaa
 
Avpu apóme anga ogueroja
barbakuágui mborovire
sapukái ña hendu opáichagua ha purahéi ava ñe´ë
kanë´ö ara puku ku ayvúpe o mbohasa
 
Ka´atygua no momba´éi ro´y
no ñandúiri pe kane´ö
hi´ári kuera opáva kuarahy ha ayvúpe omba´apo
sapukáipe ñaimo´a hi´ãhova mombyry
 
Letra: Teodoro S. Mongelós/Néstor Romero Valdovinos
Música: Emilio Bigi

Moköi guyra´i

Moköi guyra´i oikóva o ñe´ë
che róga jerére cada pytümby
kuatia mimi ijurupekuéra
upepente oity ha oveve jey
 
Upéicha oiko heta araitéma
ha upéinte oikéma che kotypete
guyra´i mimi oñe´ë porãva

ha nimbo ra´e imbo´e pyre

 
Mokóive oguejy pe che ati´y ári
i jurupekuéra la ikuatia
om´ë ojuehe ha oity pe che pópe
che atoï atoï a lee haguã
pya´ëko a lee aikua haguã
la ikuatiápe mba´épa he´i
 
Primera palabra he´iva pype
péina amondo moköi guyra´i
umía ko hína moköi mensajero
guyra´i estero imbo´e pyre
 
Aipota reju ikatuvovénte
ha ku jaikuaava o firma hese
ne paciencia mina che rehe Mariana

maëráiko che ama nde re japura

ko´ëro nda hãiro ko´ë ambuérö

aháma jajúvo ja pyta haguã

 

Letra y Música:
Quemil Yambay

Novia querida

 
Vivir tanto tiempo muy lejos sin verte
mi alma está herida de tanto esperar
muy solo muy triste añorando imploro
tu cariño santo que ayer conocí
mi estrellita buena mi amor tan sincero
espero impaciente que vuelvas a mí
y otra vez muy juntos nuestros corazones
cantarán al viento la dicha de amarte.
 
No importa mi vida mi novia adorada
ya sé que algún día no un tiempo lejano
que volveré a ver, volveré a besar tus labios  divinos
tu boca eirete feliz como ayer me hablará de amor
y así nuestras vidas unidas por siempre
así eternamente vivirán muy juntas
y en el nido hermoso no habrá más que flores
sueños tan queridos bien lo sabe Dios.
 
Letra: Domingo Germán
Música: Carlos Bordón

Ne porã che Paraguay

 
Oiménepa ko arapype ndéicha iporãva tetã
ojeguapava yvotype omimbí ha ojajaipa
tovena ku pyharerö tajahecha pe jasy
arapeguaramo guaicha omysãi ro iñasaindy (bis)
 
Che Paraguay rasa harã
ndaiporichene mamove
che Paraguay ndeve ha´e
rohayhuve cada ko´ë
 
Pejuna mombyry guava pehechami ko tetã
katuetei pejuhuta tory joayhu ha vy´a
ko´ape jeko ymami Ñandejára oiko oguata
ha ipyporépe oheja hetaite mba´e porã (bis)
 
Letra: Carlos Sosa
Música: T. Rodríguez Mendoza

Nde tapere

 
Aha niko akokuehe nde tapere pe aguahë
nde yvoty kuéra atopa maymáva hokyjoa
itapere aguata ajuhu ne pyrungue
ha´etente kuehe guare ne pyru va´ekue reheja.
 
Upemaramo anohe kuatiamire arova
ne pyrungue ra´anga haguã chendive
tache moirünte jepe nde ningo rehoitéma
nde yvotyty remboykéma ha upe nde rayhuhare
 
Ha ku clavel pytãite reikomíva re rega
aga guarã ipirupa ha okukuipa umi hogue
ha che niko ambojere ahypyi che resaýpe
oimero guarã yvyguýpe naipirupãi raka´e.
 
Ha´upe tape po´imi ykuapemi rehoha
ñanandÿpe oñeñuã nereguatáigui pype
amopotimba kuehe rejujeytavaicha
ahechagui ipotypa nde yvoty ipiri va´ekue
 
Oiméne che ñembo´e tupãrendápe oguahë
ajeverö aga oikove nde yvoty ipiruva´ekue
ko´aga ahi´ante nde rehua´i jey ko´ápe
oikomi haguã vy´ápe upe nde rayhu hare.
 
Letra: Juan Alvarez
Música: Emigdio Ayala Báez

Ñemongeta okara

Aja nde ypýpe tory paitépe
ha´évo ndéve rohayhu ha
nde pa ikakúne kuña hekópe
nde rayhuhápe re disculpã
 
Ha´éta ndéve añete hápe
nde ha´égui are che jararã
nde re rekóro otro ne amante
con tal dichoso nde rayhuha
 
Igustoite niko la eréva
musikapüicha ñande jora
pero ko´agã ngo nda ikakuita
la enseguida ro consola
 
Pero ikatúme mbeguemi vevo
ña ñe´entendéne nde che kyvy
ne ningo extraño mombyry guante
ne voluntana ta hechami
 
Che ningo extraño añete hápe
pero upéva yvroreí
la che rayhútaro na epena´ynte
che permitína che prendami
 
La voluntánte rehechaserö
ko´agãite guive ma voi
che akumplita ipukukuévo
la nde erea che kambani

 
La re kumplitaro amoïta
una esperanza ndeve guarã
mbeguemi vevo mante a aceptata
la nde eréva nde che kamba
 
Reho py´yita la che tapyïme
che gente kuéra ta nde kuaa
ha upei mamá ndi avei re ñe´ëta

ani nde kausa añenupã

 
Sonseraite ningo la eréva
ko´ëro ahata añemongeta
nde sy nde rundive raëvetéta

ha upeipa listo ma che kamba

 
Re javymi la nde gallo áva
la upéicha péicha nema haguã
jaha raëta pa´i rendápe
ha upéi la listo porã haguã
 
Letra y Música:
Eladio González 

Oda pasional

 
A tu lirio del campo sultana pudorosa
florcita de horizonte a ti va mi canción
para exaltarte de ella oh! niña candorosa
estrella de mi dicha mi luz mi adoración
 
Quisieras que comprendas lo mucho que te adoro
quisiera que tú sepas mi sin igual amor
pensando en tu belleza no hallo más tesoro
ni encuentro en esta tierra otra castiza flor
 
Ni los querubes en tanto igualan tu hermosura
ni el príncipe lucero ni el faro matinal
el universo entero admira tu estructura
!oh! ninfa de mi sueño mirífica vestal
 
Y yo también alabo tu virginal pureza
y en ella deposito esta febril pasión
porque mañana pueda llegarte con presteza
devoto ante tus plantas rendir mi adoración
 
Y así rodando el mundo con esta cruz a cuestas
me iré cual penitente buscando tu piedad
e implorando me aceptes la edénica floresta
que yo un día soñara con loca ansiedad
 
Y al concluir mi canto sultana pudorosa
infanta de horizonte mostradme tu bondad
de lejos yo te ofrendo mi amor de color rosa
amor indefinible mi única heredad
 
Letra: Emiliano R. Fernández
Música: Féliz Pérez Cardozo

Oñondivemi

 
Hi´ánte chéve mitakuña
oñondive jaha jaguata
jahechamí umi ysyry
ikonimbáva nde joguaha
 
Oíme ku arroyo ka´asyhápe
amambaitýpe ochororo
merenöimíva hína ipukápe
ku ka´arúpe nera´arö
 
Guyramimíko opurahéi
maymaroite mba´e omyimba
ha umi arroyo nahenyhëi
pype ofaltába ne ra´anga
 
Jaha emaña umi ysyrýpe
piramimi jepe tovy´a
ha che upépe ku pukavýpe
ha´e jeýne rohayhuha
 
Barrnca ári jajajvymínte
ha ojekuaáne pypukuete
ne ra´angaváicha nichomíme

piky hermana ja´e hese

 

Ha Ñandejára amo yvágui

ñande rovasávo oñondivé

ko mbarakápe che ne rendágui

tambopurahéi ñande rekové

 

Letra: Félix Fernández

Música: Agustín Barboza

Palomita mensajera

 
Palomita mensajera llevale a mi adorada
esta carta apasionada que llorando la escribí
y llorale palomita como yo estoy llorando
preguntale sollozando si por qué me abandonó
si por qué me abandonó
 
Vuela vuela palomita que la noche se aproxima
si te toma en el camino no te deja más volar
llega y dile palomita que por ella estoy muriendo
sin la luz de aquellos ojos ya no puedo más vivir
ya no puedo más vivir
 
Si critica por la letra por los yerros y los borrones
explicale palomita que llorando la escribí
los borrones sin mis llantos que gotean entre las letras
y los yerros son sentidos que por ella ya perdí
que por ella ya perdí
 
Letra: Edmudo Medina
Música: Hilarión Correa

Pasionaria

Vengo a decirte niña adorada
la voz antigua del mborayhú
palabra dulce, palabra amable
palabra bella cuál eres tú
 
Tú eres mi cielo y eres mi estrella

que siempre alumbra che rekové

y es el néctar de tu cariño
flor aromada niño azoté
 
Son tus hoyuelos fuentes de encanto
por cuya causa che tarova
son los capullos de pasionaria
la flor silvestre mburukuyá
 
Son tus palabras trino y arpegio
tienen cadencia de purahéi
es el motivo de cien poemas

y es lo que siempre inspira che mbiaiuhéi

 

Tienen tus ojos tierna tristeza
y la negrura de yvapurü.
El centelleo de los puñales
y languideces el ka´aru.
 
En esta tierra nada es tan bello
como tu cuerpo che Tupãsy
y no te igualan en tu hermosura
ni los fulgores del kuarahy
 
Y no te igualan en tu hermosura
ni los fulgores del kuarahy
El centelleo de los puñales
y languidece el ka´aru.
 
Letra: Antonio Ortiz Mayans
Música: Félix Pérez Cardozo

Paraguaya rohayhu

Luce paraguaya tu donaire
regalando la frescura de tu risa
danza con el arpa y la guitarra
tradiciones de tu tierra guaraní
 
Deja que el perfume de azahares
se confunda con tu blanco nãnduti
deja que te quiera así un poquito
y te ofrezca mis amores
con un beso muy sutil
 
Juntos forjaremos nuestra dicha
y a la vera de un arroyo
me darás tu kunu´ü
deja que mis manos te acaricien
y te diga con ternura

paraguaya rohayhu

 

Letra: Cirilo R. Zayas
Música: Chinita de Nicola

Por tu amor mi palomita

            Yo te quiero palomita yo te quiero
por que eres un encanto bella flor

yo te adoro princesita de mi vida

y mi alma y mi sueño está en tu amor

 
Que me muero, que me muero de esperarte
y al cantarte yo te entrego el corazón
como quieres que te diga palomita
que te quiero que te adoro
que yo sufro por tu amor
 
Como quieres que te diga palomita
como
quieres que te diga bella flor
que te quiero con el alma, que te quiero
que me muero palomita por tu amor
 
Letra: Cirilo R. Zayas
Música: Chinita de Nicola

Paloma blanca

 
Amanóta de quebranto
guyramí jaula pe guãicha
porque ndarekoi consuelo
mi linda paloma blanca
 
Ajumiro ndorotopãi
aperdetéma la esperanza
ambyasyvoi rohayhu hague
ingrata paloma blanca
 
Mi amor tan decidido
hoy agoniza sin esperanza
ojukáta tu inconstancia
mi linda paloma blanca
 
Na hi´ai chéve asufrive
tanto tiempo esta tristeza
ahechaséma la nde promesa
chendive paloma blanca
 
Letra y Música:
Neneco Norton

Pacholi

Cantarito de agua fresca es tu risa Pacholi
agua fresca de arroyuelos de mi tierra guaraní
las canciones de las aves tienen ecos de tu voz
cuando cantas cuando ríes cuando juegas al amor
 
Yo te quiero Pacholi de amor muero yo por tí
de amor muero yo por tí mi lucero ko´ë tï
 
El misterio de la selva se refleja en tu mirar
cuando miras silenciosa y te pones a soñar
la nostalgia de mi raza que nos canta el jeruti
de recuerdos y suspiros mi divina Pacholi
 
Yo te quiero Pacholi de amor muero yo por tí
de amor muero yo por tí mi lucero ko´ë tï
 
Letra:  Manuel Frutos Pane
Música: Eladio Martínez

Purahéi paha

-recitado-
 
Péina ipahaite aro purahéita ndeve che yvoty
sapy´areíntemo aha amano ha ndajerevéi
pyaharepyte rehendu ha ara ko musikapu
eremikena oikomi va´ekue che mo akanundu
 
Pytumby jave nde angue mombyry ojehechauka chéve
ohekyi haguã che korasögui mba´e mbyasy

mombyry guive ahësayjo ñande mborayhu

oïkova haguã nde mborayhupape purahéi paha

 
(estribillo)
 
No olvides mujer mi nombre y mi amor
te llevo la cruz de un hondo dolor
 
Sapy´a reínte reikuaa ha ara kuamano hague
yvytupepo oguerune ndéve che puraheikue
ha nde ñañuavo oipejuva´erã ku che rataïndy
ombogue haguã nde mborayhumi che resape´a
 
(Bis estribillo)
 
Ikatuporã ajevy jey ko´ëramoite
añoty hagua nde rovëtã guype che kusuguemi
ha upépe eréne nañañaiguiha la asë aju
añembyeseráivo anga nde hegui che mborayhumi
 
(Bis estribillo)
 
Letra: Víctor Montórfano
Música: José Asunción Flores

Pueblo Ybycuí (x)

 Oh! Pueblo Ybycuí tierra paraguaya que me vio nacer
Oh! Rincón guaraní, cofre que atesora todo mi querer
en tu humilde solar corrieron mis años de feliz niñez;
hoy, paria en mi vagar, mi anhelo tan solo es verte otra vez

 
Yo quisiera volverte a encontrar
tan risueño cual yo te dejé,
con tu huerto exhalando azahar
y niño azoté
 
Y detrás de una reja de amor

atraída por mi mbaraka
ver de pronto surgiendo cual flor
che jegustaha
 
Oh! Pueblo Ybycuí que florido estabas cuando te dejé
Hoy rincón guaraní, de lejos te lloro por verte otra vez
 
Más, quisiera volverte a encontrar
tan risueño cual yo te dejé
con tu huerto exhalando azahar
y niño azoté
 
Y al igual que en los tiempos de ayer
recibir de mi madre otra vez
las caricias que supieron ser

dicha en mi niñez

 
Letra: Osvaldo Sosa Cordero
Música: Mauricio Cardozo Ocampo
 
(x) ACOTACIÓN DE FA-RE-MI:
Existe otra versión, con ligeras modificaciones, de esta canción

Quiero verte

Quiero verte, mirarme entus ojos
y entre tus cabellos
dejar impregnados mil besos de amor
quiero verte, hablarte de cosas
de cosas que solo las almas que se aman
pueden comprender
 
Quiero verte y allí en tus ojeras
hacer una hoguera con la llama ardiente
de mi beso en flor

quiero verte, mimarte y decirte

te quiero, te quiero y mi amor primero
siempre serás tú
 
Letra y Música:
Carlos Sosa

San Baltasar

Ya llegó el 6 de enero fecha de San Baltasar
y en la Loma Campamento se aprestan a celebrar.
kambá de roja bandera se adelanta hacia el camino
pues ya bajan por la loma los grupos de peregrinos
 
Encuentro de abanderados que saludan toreando
piruetas de disfrazados que danzan contorsionando
el cura de la capilla prepara misal y atril
alegre y triste resuena el tam tam del tamboril
 
San Baltasar nuestro Rey Mago que protege a los kambá
San Baltasar somo tus hijos que alabamos tu bondad
 
Treinta metros de rodillas lento un promesero va
con cántaro en la cabeza ágil baila una kambá
de gran capa colorada va vestido un mocetón;
luce corona dorada de refulgente cartón
 
Las mozas de ébano bailan bajo la fresca enramada
el mosto corre y retoza la calesita encantada
fiesta extraña de la forma, del sonido y del color
ritos negros, blancos, indios, se han metido en el tambor
 
Letra: Hipólito Sánchez Quell
Música: Mauricio Cardozo Ocampo 

Soy de la Chacarita

 Quiere escuchar mi historia señor, soy de la Chacarita
con permiso del camalotal con adobe alcé mi casita
no hay paisaje más bello señor que el de nuestra bahía
ni el pincel del más bueno y más noble pintor pintó cosa más linda
mi casita fue iglesia señor y al unirme con mi amada
a la luz de la luna con su kunu´ü esperé la alborada
 
En el charco más grande señor hay música de ranas
el ju´i pakova canta su letanía prendido a una rama
en el río modula su voz doliente una guarania
en canoas de penas rema un pescador su angustioso mañana
y mañana es volver a empezar, empezar la jornada
pero siempre empezar y volver a empezar esperando el mañana
 
Pero toda esa estampa borró la lluvia del verano
la crecida del río llegó con su canto de penas y angustias
mi casita su puerta perdió, la invadieron las aguas
en canoas de penas subí emigré, emigré hacia la altura
pero un día a mi hogar volveré y erguiré sus paredes
aliado al trabajo al sol a la fe, crisol de mi esperanza.
 
Letra y Música
Maneco Galeano

Serenata

 

Despierta virgen despierta

y acércate a tu ventana

donde te aguarda entre rejas

tu prisionero del alma

 

Querida mujer despierta
que ya se aproxima el alba
ven a escuchar las endechas
gimientes de mi guitarra
 
En ti mi rosa fragante
prendió del cielo la flor
y son tu gracia y donaire

mi afán, mi dicha y dolor

 
Ven que hoy es la primavera
plena de flor de jazmín

la noche de mi tristeza
llenóse de luz por ti
 
Lejanas voces dormidas
traigo en mi canto de sol
para sembrar vida mía
junto a tus sueños de amor
 
Vengo volando a tus lares
en alas de mi canción
quiero al pie de tus altares
ofrendar mi adoración
 
Letra y Música:
Epifanio Méndez Flaitas

Recuerdos de ayer

 
Hoy lejos ya de ti
en un día sin sol te vuelvo a añorar
bajo este cielo gris
de mi soledad se va mi canción
 
Suplicándote así
quieras perdonar a este trovador
el que vuelve a soñar
al tiempo que fue ciego de ilusión
 
Sé que es difícil volver a vivir
el camino andado
cuando nuestros pasos ya el tiempo borró
Pero déjame
que sientas otra vez el grato recuerdo
que solo yo sé
gozar y sufrir de lo que pasó
 
Sé que vives feliz
junto al palpitar de otro corazón
y ahora tal vez
no recuerdes ya a este soñador
que el alma volcó

en tu ventanal una noche azul
con esa inmortal
guarania de amor ne rendápe aju
 
Acaso algún día yo pueda volver
de nuevo otra vez
cual la noche aquella de luna estival
pero entonces yo
tan solo seré un amigo nomás
un amigo fiel
que de aquel ayer no olvida jamás
 
Letra y Música:
Aníbal Lovera

Rohecha jeyvo

 
Rohechajey che mborayhumi arete riréma
ha ja ñuguaitïvo pe che korasö  hatã operere
ñe´ë nda topái upéro vy´agui ha´e va´erã ndéve
roipo jopymívo nde pukavýpe che añua
 
Akói nde porã ne marangatu jepivero guáicha
nde resa jajáire kueheve guare opáma pochy
angata vai che rete jopýva ymaite guivéma
ro´echa jeývo ogue che hegui che kamba juky
 
Ma´erã anegata ndaikatu mo´ái la cheresaráivo che nde hegui
ko che anga ku´águi ndo je´o mo´ái nde ma´ë rory
ña ñopë jeýna ymave guaréicha ñande mborayhu
moköive ojuehe maymáva vy´a ja hasáva´ekue
taipyahu jey
 
Letra y Música:
DemterioOrtiz

Ruego y camino

 
Por el camino de la esperanza va mi alegría
por el camino de la esperanza se va mi amor
e irá a decirte que siempre vives
en mi memoria
como una fresca y lozana divina flor
 
Mi pensamiento siempre
te nombra con dulce melancolía
y tu sonrisa brilla en mi frente
como una luz
Y en mi añoranza de caminante y de lejanía
ruego en silencio con fe sagrada junto a la cruz
 
Ruego del alma que solo implora
que no me olvides
porque en mi vida noble y humilde
solo estás tú
 
Por el camino de la esperanza va mi alegría
por el camino de la esperanza se va mi amor
 
Letra y Música:
Agustín Barboza

Tapýï ha´eño

 
Yvoty apyté reiméva tapýï ha´eño
ambue cheichaite nde rayhúvapa oiméne oiko
piro´y rekávo che aikóva romomaitei
aipyaha ñe´ë iporãvéva ndéve guarãmi
 
Ara ha pyharepe ahenóiva nde réra
aropurahéivo ñavo pytumby
ha pyharekuérö nachemongevéiva
py´a tarovágui pe ne pore´y
 
Ha upevoveminte che añeporandúva
chéicha ovyá´a´ÿvapa oimeneva´erã
ko che tapýï míme anga aiko asýva
cheirüvã´ÿva oho che reja
 
Che mba´apohápe aháva ko aitypeka
ha upégui aipykúi tapýïme vy´ami reka
pevarãvointe ajapóva puraheirãmi
che mbarakapúndi amondóva tapehendumi
 
Letra y Música:
Pedro Barboza

Tupãsy Ka´akupépe


Che diosa che Tupãsy la Virgen Ka´akupe
eñantende cherehe porque nde avei ko sy
erekóva ne memby omanóva kurusúre
yvypóra ohayhúre rejajáiva Tupãsy
 
Pynandi che vallemígui amoí che akã hoja
ha che sy che rovasa ne rendápe ko ajumi
aipota re jesaupi porque che avei ko sy
arekóva che memby Chaco pyre gueteri
 
El clarín ipuvove de esta patria paraguaya
ndajuhúi va´ekue nde laja promesa ndéve adeve
porque ogagui oveve che memby kuimba´emi
oñepresenta oservi ipatria odefende
 
Tupãsy che mandu´a guyramíma ko oñe´ñë
pe lunes pyhareve che memby pako opu´ã
hatãite che añua che jopymi ijehe
ha che apysápe oñe´ë ja ahama ko mamá
 
Ndajuvéiro sapy´a che mbokuarö boliviano
ku michivéva che hermano topyta che recovia
ne mo maitei harã imitáramo jepe
taenkargamandi chupe ndajuvéi ramo guarã
 
Iretengui akokuehe oescribi cheve ipaha
oiko porãitente ha icarta pe omyenyhë

techega´u mante je ipy´are ojekoköi
pero ikatúnte vokoi Tupãsyre rojere
 
Letra: Félix Fernández
Música: Diosnel Chase

Te sigo esperando

Te sigo esperando mi amor perdido
y vivo añorando que has de volver
no tendrá lo nuestro jamás olvido
ni tendrá tinieblas ni amenecer
 
Más allá del tiempo de mi destino
te sigo esperando con ciega fe
y soy peregrino que sin camino
he perdido el rumbo de tu querer
 
No, no puede ser que tu corazón
viva sin saber cuanto sufro yo
seguiré soñando que has de volver
con tu gran amor
 
No no puede ser que tu corazón
viva sin saber cuanto sufro yo
por que donde estés me escuches o no
yo te esperaré
 
Letra: Ben Molar
Música: Florentín Giménez

Vapor cué

Hi´aitemi amombe´u peëme sapy´ami
una historia guaraní penerendape aju
ikatuane pe hendu mandu´a hese oía
Lope tiempo ramo o hua´iva
hasta el Yhaguy Guasu
 
Che upéro mitã gausu calzoncillo mbokami
che symindie guaterí residentarö roiko
mbokaja ro mono´ö makyshi ha´e hu´i
pero hetáma avei ro crusa umi pororo
 
Ñai mo´ánte ahechapáva upe tiempo ramo guare
oikéro Piraveve, hapykuëri Santa María
ko´ãva ko obrillapáva paquete jeraka´e
aipo madama ryrukue con toda su alahería
 
Hapykuéri cinco corazas trabajo jeko ome´ë
los kamba iñapysë Caraguatay oñua
oñepyrü o bombardea Piravevere r
ãevete
ha infantería tenonde pe ñure o desplega
 
Diamantino, Ygurey, Paraná ha Amambay
son la flotilla del Paraguay en cadena je oforma
ichupekuéra ko oñe ordena que el coraza Anaguai
ku armamento reuha ikusugue je topyta
 
Ja hecha ko opu´ãva tatatï tata rendy
hendy pa la Yhaguy ñu entero o hesapepa
tripulante o dispara ogana umi ka´aguy
ha oryrýiva cañonazo opoíva umi kamba
 
Ava  hína la riqueza Yhaguýpe opytáva
sapy´ánte pe hasávo pejamínte pe hecha
apetégui ojekuaa islería pa´üme hüva
ha ysyrýpe omombe´üva la ijistoria itristeha
 
Ko ágãitepeve oimemba umi siete vapor kue
oguero va´ekue la guerra ha upepeve oheja
sapy´ánte pyharëro jahecha  ku hendy páva
amenazo oky potárö osapukaipa ojoja
 
Letra: Zoilo F. Cantero
Música: Eulalio Iglesias

Villarrica (x) 

Hehendúma Villarrica
Mombyrýgui rohenói
hyakuãva nde poty
ahayhúgui tañatoï
 
Oime Loma Valentinas
iporãva Ykua Satï
Ychororo ha iloma
herakuãva Tujutï
 
Ykua Pytã, Karumbe´y,
Arroyito, Paso-pe,
Sanja Soro ha Kancha kue
ojoyke´ýva ku peë
 
Y Hovy, Yvaroty,
Villarrica jeguaka
peipotárö ipoty
peje´ointe peheka
 
Letra: Gumersino Ayala Aquino
Música: Aniceto Vera Ibarrola
 
(x) ACOTACIÓN DE FA-RE-MI:
Existe otra versión, con ligeras modificaciones, de esta canción